За македонскиот филм, како и за повеќето во светот, XX век останува буквално век на неговото создавање и растеж. Десет години по првата проекција во Гранд Кафе во Париз, Браќата Манаки Јанаки и Милтон co нивната сега веќе легендарната Камера 300 купена во Лондон од компанијата „Урбан“, од моделот „биоскоп“- сериски број 300, во дворот на нивната родна куќа во 1905 година ги снимиле првите подвижни слики кои наедно биле први на Балканот. Фактички, тој камен - темелник за македонската филмска историја е снимањето на нивната 114 - годишна баба Деспина како преде co други жени од семејството и соседството.

КАМЕРА ТРИСТА

Вековите сe гледаат во окото
на огледало од топла вечер
во платно бело на варосан ѕид,
се гледаат и луѓето
во времето што мина,
Милтоне Манаки!

Чекорот и дишењето се пламен,
во душата адресата е Балкан:
пред обидот за постоење и татковина
треба да се снима сo бои на ведро поле,
сокаци на јунаштво и зрело грозје,
вода на богати реки и мали плоштади.

И пo некоја свадба да сe сними,
комита co пушка в рака,
султан в кочија
и народ кај темане прави,
да се снимат конзули на бал
и старица што co вретено преди...

Историјата има магија на молчење,
скриена легенда
на битолска гордост,
вика мајсторот,
Манаки вика:
Екселенцијо, момент!

Панде Манојлов